Angst voor een verkeerde loopbaankeuze? Kijk naar je cv

Met keuzestress hebben we allemaal weleens te maken, zeker in deze tijd waarin er opties in overvloed zijn. Kijk maar in de schappen van de supermarkt. Er zijn zeker tien soorten hagelslag of pindakaas te koop. We vinden het vaak al lastig als we daar een knoop over moeten doorhakken, laat staan als we dat in onze carrière moeten doen. Want voor iedere stap die we zetten, moeten we andere – soms net zulke interessante – opties aan ons voorbij laten gaan.

Tom heeft hier bovengemiddeld veel moeite mee. Voor hem voelt het nemen van een beslissing als een loodzware last. Het grote plichtsbesef dat hij van huis uit meekreeg, speelt daarin zeker mee. ‘Alles waaraan je begint, moet je afmaken’, luidde het motto van zijn ouders. Deze opvoedkundige boodschap krijgen meer kinderen vanuit huis mee, meestal met de beste intenties. Maar op sommigen drukt die zo zwaar op de schouders dat ze er hun leven lang last van hebben.

Cv-analyse

Met Tom bespreek ik alle loopbaankeuzes die hij tot nu toe heeft gemaakt. Zo’n ‘cv-analyse’ levert niet alleen zicht op hoe die keuzes tot stand zijn gekomen, maar ook op hoe je er nu op terugblikt. Hoe hebben ze voor je uitgepakt? Heb je spijt of juist niet? Was er steeds sprake van grote keuzestress? Ons geheugen is nogal selectief. Als het gaat om ons eigen handelen, hebben we vaak de neiging onze negatieve ervaringen uit te vergroten en de positieve af te zwakken. Door ze uitgebreid één voor één na te gaan, kom je soms tot verrassende ontdekkingen.

Dat geldt ook voor Tom, blijkt tijdens dat gesprek. In zijn herinnering ging aan al zijn beslissingen een lijdensweg vooraf, maar dat blijkt toch niet het geval. Zijn studiekeuze kwam weliswaar moeizaam tot stand – hij twijfelde tussen een universitaire studie politicologie en de kunstacademie – en na veel gepieker ging hij – niet geheel overtuigd – voor de eerste optie. Maar nu hij daarop terugkijkt, bleek zijn angst voor een verkeerde keuze ongegrond. Hij genoot van de studie en leerde er zijn beste vrienden kennen. Een paar keer, zoals met een plotseling vrijkomende internationale post, had hij weinig tijd om zich te beraden. Hij realiseert zich dat hij juist op die momenten op zijn intuïtie heeft gevaren. Met succes: van geen van die keuzes heeft hij spijt gekregen.

Zwaarwegende regels

Wat bij de cv-analyse ook naar boven komt, is dat Tom zichzelf allerlei zwaarwegende regels heeft opgelegd voor het maken van keuzes. Het woord ‘moeten’ komt opvallend vaak voor in zijn vocabulaire. Ik vraag hem die regels één voor één op te schrijven. Op het formulier dat hij toestuurt, staan zinnen als ‘ik moet alles afmaken’, ‘ik moet altijd de juiste keuze maken’ en ‘als ik iets heb beloofd, moet ik het koste wat kost doen’. Hij steekt veel energie in proberen te voldoen aan verwachtingen van anderen, constateert Tom ook zelf. En fouten maken is uit den boze. Ik vraag hem voor de volgende keer één regel los te laten en te zien wat er dan gebeurt. De oefening komt voort uit de Acceptance and Commitment Therapy die je helpt je minder te laten leiden door negatieve gedachten en meer te handelen naar wat je zelf echt wilt.

Tom heeft een paar activiteiten op zijn werk op het allerlaatste moment afgezegd, vertelt hij tijdens onze laatste afspraak. Normaal gesproken zou dat volledig indruisen tegen zijn plichtsbesef en de regel dat je alles waaraan je begint moet afmaken. Maar hij voelde dat hij tegen zijn grenzen aanliep. Dat hij deze keer dicht bij zichzelf is gebleven, voelt goed, zegt Tom. Op zijn werk kreeg hij respect voor zijn besluit. Daardoor voelt hij zich gesterkt om dat een volgende keer ook te doen.

*Tom is om privacyredenen een gefingeerde naam.