Of je betrouwbaar overkomt op een onbekende komt door deze (mis)match tussen hoe je praat en staat

Als je tegen een collega praat, dan is wát je zegt maar een klein gedeelte (7 procent) van de boodschap die je overbrengt. Veel belangrijker is de manier waarop je het zegt, dus je spreeksnelheid en toonhoogte (38 procent). Maar zelfs die twee samen vallen weg bij de houding die je aanneemt, zijn je armen over elkaar of gesloten, sta je of zit je, praat je met een lage stem of hoge stem. Dat laatste vormt meer dan de helft (55 procent) van de communicatie. Zo blijkt uit onderzoek van Albert Mehrabian. Bas Hoorn vertelt: “Vooral in sollicitatiegesprekken, functioneringsgesprekken en onderhandelingen is lichaamstaal van doorslaggevend belang. Hier wordt niet alleen gelet op de inhoud van wát iemand zegt, maar ook op de manier waarop deze boodschap wordt overgebracht.” 

Bas Hoorn: 'Congruentie sleutel tot geloofwaardigheid'

Een zenuwachtig lachje bij een slecht nieuwsgesprek, dat roept verwarring op. Dat komt doordat de woorden niet overeenkomen met intonatie en lichaamstaal, als die twee wel overeenkomen dan ben je wel congruent in je communicatie. De ontvanger gelooft dan instinctief eerder wat hij of zij ziet; het zenuwachtige lachje komt dan krachtiger binnen dan de woorden. Hoorn legt uit: “Congruentie tussen verbale en non-verbale communicatie is essentieel voor geloofwaardigheid. Mensen zijn van nature in staat om incongruenties op te merken, zelfs als ze deze niet bewust kunnen benoemen. Een gevoel van ongemak of twijfel bij een gesprekspartner is vaak terug te leiden naar subtiele non-verbale signalen, zoals het zenuwachtige lachje. Het is daarom verstandig om op je intuïtie te vertrouwen wanneer een boodschap niet strookt met wat iemand uitstraalt.” 

In werksituaties is congruentie bijzonder belangrijk. Een kandidaat die zichzelf tijdens een sollicitatiegesprek ‘enthousiast’ noemt, maar met neergeslagen ogen en een slappe houding spreekt, dat klopt niet. Je komt juist enthousiast over als je bijvoorbeeld een open houding hebt, oogcontact maakt en glimlacht. Complimenten van een leidinggevende in functioneringsgesprekken komen ongeloofwaardig over als ze worden uitgesproken met vlakke stem en met gekruiste armen. Dan lijkt het haast wel sarcastisch. En tijdens onderhandelingen kan een gesprekspartner die zegt open te staan voor een oplossing, maar zijn lichaam afwendt en nerveus met een pen speelt juist twijfel oproepen. Je gesprekspartner lijkt daardoor niet tot een oplossing te willen komen.

Lees ook: Succesvoller in je verhaal: zo gebruik je 'geleende autoriteit' om sterker over te komen

Ook bij het stellen van grenzen helpt een congruente houding. Als je niet wilt dat een collega je steeds onderbreekt of extra werk toeschuift, kun je niet alleen verbaal met je woorden een grens aangeven, maar ook fysiek: ga rechtop staan in plaats van zitten en spreek de ander op ooghoogte aan. Dit helpt om je persoonlijke ruimte te bewaken en voorkomt dat je onderdanig overkomt.

Geloofwaardigheid versterken

Je stem kun je ook effectief inzetten. Hoort vertelt: “Als je een boodschap monotoon brengt, kan dat de boodschap afzwakken. Variatie in intonatie vergroot de impact juist. Door je tempo strategisch aan te passen, kun je bepaalde punten extra nadruk geven. En wees af en toe stil. Een korte pauze na een belangrijke uitspraak werkt heel krachtig.”

Lichaamstaal speelt hierin een even grote rol, stelt Hoorn. “Open handgebaren stralen betrouwbaarheid en betrokkenheid uit, terwijl gesloten houdingen afstand creëren. Oogcontact is een belangrijk signaal van zelfvertrouwen en respect, maar moet wel natuurlijk blijven en niet geforceerd of intimiderend worden. In balans dus. Een actieve, ontspannen houding met een rechte rug en open schouders straalt controle en professionaliteit uit. Overmatige bewegingen kunnen afleiden, terwijl een te statische houding onnatuurlijk overkomt.”

Lees ook: Jezelf zijn of vrolijkheid 'faken'? Let hierop bij een 'masker' opzetten

Manipulatieve lichaamstaal herkennen

Lichaamstaal kan bovendien worden ingezet om te manipuleren. “Overdreven knikken of een te enthousiaste intonatie kunnen duiden op een poging tot misleiding. Gekunsteld oogcontact, waarbij iemand te lang en intens kijkt, kan een poging zijn om dominantie uit te stralen of de ander te intimideren. Spiegelen is een subtiele tactiek, vaak gebruikt in de sales, waarbij iemand bewust jouw lichaamstaal imiteert om vertrouwen te winnen. Hoewel natuurlijk spiegelen normaal is in sociale interacties, kan overmatig en bewust spiegelen een teken zijn van manipulatie,” aldus Hoorn. Het bewust lezen van de lichaamstaal van anderen zou kunnen helpen om manipulatie te herkennen en tegen te gaan.